Polski kosmopolityzm...

            Tegoroczne Święto Niepodległości odbyło się spokojnie bez podpaleń i niszczenia mienia publicznego jak bywało w latach poprzednich, chociaż incydenty się zdarzały.  To jak wygląda współczesny patriotyzm wiemy wszyscy, choć każdy z nas ma na pewno inne zdanie na ten temat. Ja jednak chciałam poruszyć temat trochę inny dotyczący bardziej polskiego kosmopolityzmu.  

            Niedawne słowa polskiej pisarki Olgi Tokarczuk wywołały fale oburzenia i ogromnej krytyki. Pisarka wyraziła się negatywnie o Polsce i Polakach twierdząc, ze Polacy byli kolonizatorami, właścicielami niewolników i mordercami Żydów itp. Nie będę komentowała tych słów, ale zastanowiły mnie one czy w niektórych Polakach nie dominuje kosmopolityzm i pewnego rodzaju, jeśli nie pogarda to pewien rodzaj obojętności w stosunku do Polski.

                  Wkleję Wam pewien list jednej z bohaterek książki Eugenii Żmijewskiej Płomyk,,Z pamiętnika instytutki". Autorka tego listu Albina Zapolska jest absolwentką rosyjskiego Instytutu Maryjskiego w Warszawie. Instytut Maryjski był rosyjską szkołą średnią dla mieszczan i szlachcianek w XIX  wieku.  Ciekawa jestem jak odbierzecie słowa Albiny Zapolskiej i czy wielu Polaków zgodziłoby się z treścią jej listu wszak jeszcze niedawno niektórzy uważali, że Polska bez Rosji sobie nie poradzi, … Co o tym myślicie?

List Albiny Zapolskiej do Koleżanki z Instytutu  Adeli  Żalińskiej

 „Ty ani najmniejszego pojęcia nie masz, jakie to było rozkoszne! My wszystkie z naszej klasy biało ubrane, ta w muśliny, ta w tiule, ta w jedwab. Ja miałam suknię grenadinową ze ślicznym błyskiem, ogon i decollete, a wiesz, u mnie biust mramorny — niedarmo Lew Iwanowicz tak chwalił, pamiętasz, tej nocy okropnej.

Uczesałam się do góry, włosy nie zaplecione, lecz skręcone. No, bez chwalby mogę powiedzieć, że byłam ładna — prawie taka jak Kisielewska, tylko, że ona błondinka, a ja briunetka. To jeszcze większa sztuka, jeżeli biała — prawda?

Na akt uroczysty przyjechał znowu Wielki Książę. To prawdziwy zaszczyt dla naszego Instituta. On przyjechał aż z zagranicy specialno. A taki krasawiec! I wyobraź sobie, moja ty droga, że nie tak jak w przeszłym roku na mnie nul uwagi. I owszem, ze wszystkich panien on ze mną najdłużej rozmawiał. Pytał, gdzie ja mieszkam? Czy mnie żal wychodzić z Instituta? Ja jemu odpowiedziałam, że chcę zostać pepinierką, a on do mnie:

— Nu, tak my zobaczymy się w przyszłym roku.

Tyle on do mnie powiedział. Pamiętam każde słowo. Takie szczęście! Mnie wszyscy zazdroszczą, i pomyśl, ja nie straciłam się,  jak on do mnie przemawiał. Skąd mi się wzięła taka śmiałość? Odpowiadałam jemu z początku głosem cieniutkim, ale potem zupełnie dobrze i nawet patrzyłam jemu w oczy. Ma śliczne, kare. Chciałoby się patrzeć i patrzeć.

           

  On własną ręką przypiął szifr Szachowej, strasznie jej zazdrościłam. Wernik dostała nagrodę, ale była bardzo smutna, bo jej się szifr a koniecznie chciało; ale niech będzie kontanta i z nagrody. Skończyło z naszej klasy tylko cztery Polki: ja, Józefska, Daminowska i Bradzińska. Pamiętasz, nas było piętnaście w zeszłym roku, ale wypędzili Łatkiewicz i ciebie, a potem przez ciebie te cztery, co podpisały głupi adres; zostało patem dziewięć, ale z tych pięć rodzice odebrali jeszcze na początku roku, przed Bożym Narodzeniem. Ja mam bardzo dobry patent i dostałabym nawet list pochwalny, gdyby nie to, że myślę o kawalerach więcej jak o książce. U mnie zdolności są, a ochoty mało. Józefska ma z nas czterech najgorszy patent, bo nie nabrała rozumu i czasem wygaduje głupstwa, i to dochodzi do naczalstwa.

Po akcie poszli my, kończące, do przełożonej i tam było dla nas śniadanie, i Jego Wysoczestwo z nami siedział przy jednym stole. Ja myślałam, że zwariuję ze szczęścia. Póki jedli, rozmawiał z naczalstwem, ale potem zrobił się cercle i do każdej przemówił słówko. Jaki on ma śliczny głos! A naturalny, nie napuszcza na siebie wielkości. Zapominasz, że on Wysoczestwo, i mówisz jak do zwyczajnego człowieka.

Nie myśl, że już na tym koniec. Gdzie tam! On nas jeszcze zaprosił z damami do Belwederu na podwieczorek. A tam, to nawet nie potrafię opisać, jak było. Ugaszczał nas jak prawdziwych gości. Byli jego adiutanci i dużo oficerów. My chodzili z nimi po ogrodzie. Do mnie przystał jeden gwardiejec, huzar. Pamiętasz, jak ja chciałam poznać gwardiejca?

No i spełniło się. Nie tylko poznałam, ale zachwyciłam go. Nie odstępował i bardzo chwalił Polki, że takich krasawic na świecie nie ma, tylko że one niedostupne i gordo się trzymają, ale za to jak która dobra, to choć klękaj i całuj nogi. Ślicznie to mówił, na koniec zapytał:

— A pani jaka, Albino Kazimierowno?

Ja nie chciałam, żeby miał złe wyobrażenie o Polkach, więc mówię:

— Pan się myli, my nie takie znowu dumne! A on patrzy na mnie i powiada: 

— Pani musi być z tych... dobrych.

Ale żebyś ty wiedziała, jak on patrzał! Jak gdyby doprawdy chciał uklęknąć i całować nogi; a ja miałam śliczne pantofelki złote.

Chodzili my pod rękę i on mówił, że Polki powinny być dobre dla Ruskich, to wszystko będzie dobrze. Ucieszył się bardzo, że ja zostanę pepinderką, bo jego przeniosą do Warszawy i będzie często bywał u przełożonej.

Rozmawiali my z pół godziny, a (tak, jak by się znali Bóg wie jak długo. Taki u nich łatwy sposób!

Na koniec trzeba było wracać. Jego Wysoczestwo nie cały czas był z nami, ale wyszedł nas pożegnać. My wtedy krzyknęły: „Hurra!", obstąpiły jego, i co która mogła, brała na pamiątkę. Poszarpały 'kitę z jego czapki i akselbanty. Każdej dostało się choć po maleńkim kłoczku. On się śmiał i nie mógł się wydostać, a jak my jego na koniec puścili, to podszedł do krzaka z różami, oberwał kilka i podał najbliżej stojącym. Wtedy wszystkie rzuciły się na niego i o mało nie rozerwały z wielkiego szczęścia.

To dopiero był dzień prawdziwie uroczysty i wielki! My o niczym innym mówić nie mogły, ja nawet zapomniałam powiedzieć Zarudnej, że mi się bardzo podobał ten Ilja Pawłowicz, który ze mną chodził pod ręką, ale jej to napiszę.

Pokłóciłam się z Józefską, bo ona mówi, że my wpadły w tielaczyj wostorg i że to nieładnie, a już Polkom nawet wstyd, bo co on o mas pomyśli?

Co ma pomyśleć? Że się nam podobał. Przecież prawda. Nie masz pojęcia, jaki on duszka, choć tak wielki i dużo mogący! Dobrze mówi ten Ilja Pawłowicz, że Polki gordyje i niedostupnyje. Prosto śmieszno i nie dziwię się, że z nas ludzie się śmieją. Nie mówię, żeby zaraz tak jak Mordowcewa — ale czemu odwracać oczy od młodego chłopca, dlatego że on oficer, i broń Boże, ruski? A że książę nam robi zaszczyt, to my mamy dlatego być niewdzięczne? Przepraszam! To byłoby dopiero nieładnie.

U nas na ogól pojęcia przestarzałe i głupie, my wcale nie humanitarni i nie czujemy się ludźmi, tylko Polakami; to jest szowinizm. I ty także byłaś szowinistką, kiedy nie chciałaś rok temu powiedzieć „Miednego wsadnika". A już w tym roku panny nabrały większego rozumu. Wernik, dlatego żeby dostać szifr, nauczyła się „Chadżi Abreka", a potem, choć bez szifra, deklamowała z wielkim patosem:

Mogucz, bagat, auł Dżemat,

On nikamu nie płatit dani!

I nie ona jedna, bo i Daminowska także popisywała się po rusku.

A ty w przeszłym roku wyprawiałaś takie awantury, że aż ciebie wypędzili! I po co? Nie lepiej było zostać i przez ten rok tańczyć na balach, a może i Wielki Książę byłby z tobą mówił jak ze inną. Wtedy i mnie, i innym wydawało się, że ty bohaterka, ale teraz my już rozumniejsze i wiemy, że to na nic się nie przyda. Co tam jakieś dwie, a choćby dwadzieścia i sto panien z Institutu, pomoże ze swoim buntowaniem się, kiedy wszyscy "muszą robić, co każe naczalstwo — czy instytuckie, czy inne — bo naczalstwo jest silne, a my słabi. Kto ma władzę, ten rozkazuje, a kto nie ma, ten słucha. Wszędzie tak na świecie. Tak i historia uczy. Albo nam źle teraz? Marny wszystko, co trzeba — i szkoły, i poczty, koleje, i kraj wzbogaciał, i Polacy nie kłócą się między sobą, jak dawniej, kiedy mieli swobodę. My wtedy nie potrafili jej używać. Tak przyszli mocniejsi i zaprowadził porządek. Wszędzie i zawsze tak bywało. My do polityki nie mamy zmyśla, to i lepiej, że nie mieszamy się, i nie robimy takich głupstw jak król Sobieski, który Bóg wie po co i na co gonił aż pod Vienę, a tymczasem w kraju były bezporządki i awantury. Nasi królowie nie umieli rządzić i uciskali poddanych. Dlatego Chmielnicki powiedział: „Wolimo pod cara wostocznawo, prawostawnawo".

I Kozacy się zbuntowali przeciw naszym wielmożom i przeciwko królowi, a królowie słuchali ciągle Jezuitów i gnębili każdą inną wiarę, gorzej od Ruskich. Przez Jezuitów my przepadli, bo zamiast donkiszotować po świecie, trzeba było pilnować porządku w kraju, toby tego wszystkiego nie było. A jak chcieli być potężni, to czemu Sigismund III nie skorzystał i nie posadził swojego syna na moskiewskim prestole , kiedy jego zapraszali? Wielka rzecz, że musiałby zostać prawosławnym, toć toć chrzęścijańska wiara, a i Henryk IV zmienił religię, bo sobie powiedział: „Paris vautune messe" . Nas fanatyzm i nietolerancja zgubiły, a i to także, że my wszystkim wierzyli, tylko nie tym, co trzeba. Ot, i taki Napoleon I. Dużo on nam zrobił? A choć Aleksander I przebaczył, że my jemu pomagali przeciw Rosji, to Polacy byli niewdzięczni i zrobili rewolucję, a potem jeszcze wozstanije. I teraz nam gorzej, jak mogło być bez buntów. Ciągle my robili głupstwa i wcześniej czy później nas musieli pozbawić władzy, to u nas były złe granice i ludzie bez rozumu. A teraz spokój, każdy zajmuje się swoją robotą — Ruscy kupują u nas zboże, trzewiki, rękawiczki i my wzbogacamy się. Czy to źle?

I choćby taka Instituitka: jej dają patent, ona może zostać czastną uczitielnicą i mieć dużo pieniędzy. A jak która skończy pensję, to jej patent tyle wart, co zwyczajny list papieru. Ruscy nie tacy źli, jak nam się dawniej zdawało, tylko nie trzeba z nimi ostro — oni tego nie lubią. I kto by lubił? Czy przyjemnie, jak tobie ma złość robią? Im także niemiło. A ty w ostatnim liście dziwisz się, że ja nie taka, jak byłam. Prawda: bo starsza i rozumniejsza, a ty nie nabrałaś jeszcze rozumu. Dobrze pomyśl nad tym, co piszę, a przekonasz się, że prawda moja".